Biblia Nieświeska jest polskim tłumaczeniem Biblii bezpośrednio z języków oryginalnych. Dokonał go Szymon Budny - wybitny teolog i językoznawca związany z ruchem Braci Polskich. Wydrukowana została w Zasławiu przez Macieja Kawęczyńskiego herbu Ostoja – zamożnego szlachcica, będącego właścicielem drukarni wydającej dzieła kalwińskie w języku polskim i białoruskim.
Tłumacz Biblii Nieświeckiej - Szymon Budny był szlachcicem pochodzącym z prawosławnej rodziny z okolic Zabłudnia, Wychował się na magnackim dworze rodziny Chodkiewiczów. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, we Włoszech i Szwajcarii, gdzie zetknął się z ideami Miguela Serveta. Biegle władał językami: białoruskim, polskim, czeskim, łacińskim, hebrajskim, włoskim i greckim. Po powrocie do Polski osiadł na dworze Księcia Mikołaja Radziwiłła Czarnego w Klecku, gdzie powierzono mu urząd pastora. Początkowo związany z kalwinizmem, następnie zwrócił się w kierunku idei ariańskich, za co został wydalony z Kościoła. Pozbawiony stanowiska pastora i bez środków do życia Budny bezskutecznie próbował uzyskać łaskę Księcia Radziwiłła. Protektora zyskał dopiero w osobie sprzyjającego antytrynitarianom Jana Kiszki, który udzielił mu schronienia w swoim dworze w Łosku. Tu Budny zaczął głosić idee państwa. Odciął się jednak wyraźnie od „socjalistycznych” poglądów części Braci Polskich, propagujących rozdawanie majątków i noszenie kija zamiast szabli.
Biblia Nieświeska różni się od innych wydań Biblii. Jest Biblią, w której tłumacz starał się oddać oryginalną myśl hebrajską i grecką. Szczególnie w przypadku biblijnego hebrajskiego było to zadanie niezwykle trudne. Budny wprowadził więc do swojego przekładu wiele neologizmów i hebraizmów, pozwalających czytelnikowi bardziej zbliżyć się do zrozumienia oryginału. Biblia Nieświeska była czytana także przez Żydów, stanowiąc ich oręż w teologicznych zmaganiach z chrześcijaństwem. Z tego powodu okrzyknięto Budnego mianem „judaizanta”. Szymon Budny nie był jednakże „judaizantem” w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Nie celebrował szabatu, nie zachęcał do obrzezania, nie przestrzegał 613 nakazów Tory. Uznawał jednak, że niemożliwością jest pojąć Nowy Testament bez dogłębnego zrozumienia myśli i kultury, na której gruncie wyrósł. Z tego powodu Szymon Budny odrzucił ideę Trójcy, boskości i preegzystencji Jezusa Chrystusa – jako niezgodne z podstawowymi tezami judaizmu. Negował również ideę niepokalanego poczęcia, wywodząc rodowód Jezusa od króla Dawida do Józefa, jako biologicznego ojca – zgodnie z mesjańskimi proroctwami Starego Testamentu.
Szymon Budny był postacią nietuzinkową. W swych poszukiwaniach Prawdy zapuszczał się dalej niż ktokolwiek przed nim. Wielki i nieszablonowy umysł przysporzył mu wielu wrogów, zarówno wśród kalwinów, jak i Braci Polskich. W 1572 roku, po długotrwałych bojach z wydawcami, Biblia Nieświeska wreszcie ukazała się drukiem. Z miejsca stała się konkurentką dla Biblii Brzeskiej – której Budny zarzucał słabe zrozumienie źródeł hebrajskich. On sam odciął się jednakże od swego dzieła, zarzucając wydawcom nadmierną cenzurę i ingerencję w tekst.
Dziś nie znajdziemy Biblii Nieświeskiej w księgarniach. Okres kontrreformacji, późniejsze wojny i grabieże zniszczyły większość z zachowanych egzemplarzy. Ostatnie ocalałe są praktycznie niedostępne dla zwykłych śmiertelników – spoczywają szczelnie zamknięte w klimatyzowanych salach starodruków. Zazwyczaj nie są udostępniane. Poza tym koszty wykonania fotokopii przekraczają możliwości finansowe większości zainteresowanych. Nawet niemiecki projekt Biblia Slavica, w ramach którego dokonuje się reprintów najwartościowszych manuskryptów, nie zmienił tego stanu. Wydane w niszowym nakładzie dzieło wyceniono na prawie 400 euro.
Biblia Nieświeska nie umarła jednak. Od lat żyje i funkcjonuje w drugim, powielaczowym obiegu. Ostatnio udostępniono ją bezpłatnie w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej pod adresem:
.
Biblia Nieświeska nie umarła jednak. Od lat żyje i funkcjonuje w drugim, powielaczowym obiegu. Ostatnio udostępniono ją bezpłatnie w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej pod adresem:
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=120603&from=&dirids=1&ver_id=2425791&lp=1&QI=
(w przypadku problemów proszę skopiować link do wyszukiwarki)
Okładka współczesnego wydania Biblii Nieświeskiej.
